O’QUVCHILARNI GRAFIK SAVODXONLIGINI OSHIRISHDA INNOVATSIYA-IJODKORLIK VA TASAVVURNI SHAKLLANTIRISHDAGI MUHIM OMIL

Bugungi kunda texnologiya hayotimizning har bir jabhasiga, xususan, ta'lim, ishlab chiqarish yoki kundalik hayotimizga ham faol kirib keldi. Bu esa albatta bizning qanday yashashimiz, ishlashimiz va eng muhimi ta’lim berishimizga ham sezilarli darajada ta’sir ko’rsatadi. Axborot texnologiyalari, mobil vositalar va boshqa simsiz qurilmalarga talabning tobora ortib borayotganligi, mamlakatimizdagi maktablarda ham mazkur zamonaviy texnologiyalarni samarali ravishda joriy etilishini talab qiladi. Bu jarayonning o’quvchilarda bilimlarni o’zlashtirishi, kasb egallashlaridagi o’rni shubhasiz beqiyosdir.

Shu o’rinda ta’kidlash joizki, bir necha yillar avval ta'lim sohasida innovatsion texnologiyalarni qo’llash borasida soha vakillari o'rtasida munozaralar ham paydo bo’lgan edi. Chunki, mutaxassislar ta'limni modernizatsiya qilish va uni texnologik jihatdan qo'llab-quvvatlash borasida o'z nuqtai nazarlarlariga ega edilar va tabiiyki ta'lim texnologiyalari borasida ham juda ko'p ijobiy va salbiy fikrlar bildirilgan edi. Ayrim mutaxassislar texnologiyani qo’llash o’qutuvchi ishini yengillastirishi, u orqali ko’proq ma’lumotlar yetkazib berish mumkinligi hamda o’quv mashg’ulotlarini qiziqarli tahkil etishga yordam berishi haqidgi fikrlarni yoqlasa, ayrimlar texnologiyaga bog’lanib qolish ijodiy izlanishga salbiy ta’sir ko’rsatishi, o’quvchilarni yozma adabiyotlardan uzoqlashib ketishiga sabab bo’lishi mumkinligini ta’kidlagan edilar. Biroq, texnologiya ta'lim muassasalari tomonidan qo’llanila boshlagach, asta-sekinlik bilan barcha uning yutuqlarini ta'lim sohasida qo’llash muhimligini tushundi.

Ta’limga innovatsion axborot va pedagogik texnologoyalarni olib kirish shuni isbotlab berdiki, agar uni  tafakkur bilan to'g'ri yo’naltirib, birgalikda ishlatilsa o’quvchilarda bilimlarni o’zlashtish va malakalarni egallash sifat ko’rsatkichini yuqori darajada bo’lishiga olib keladi.

Shuningdek, ta’lim sohasiga kirib kelayotgan yosh pedagoglarga shuni tushuntirish kerakki, innovatsion ta’lim bu birgina mavzuga doir slaydlarni ekranda namoyish etish yoki tayyor mul’timedia materiallarini o’quvchilarga ko’rsatib berishdangina iborat emas. Undan tizimli, keng qamrovli va asosiysi maqsadli foydalanish lozim, shundagina kutilayotgan natijaga erishish mumkin bo’ladi. Buni quyidagi misollarda ko’rish mumkin.

Birinchidan, axborot texnologiyalaridan nafaqat auditoriyada, balki darslardan bo’sh vaqtlarda ham o’quvchilarni ta’lim maqsadida birlashtirishda foydalanish mumkin. Xususan, tashqi ta’sirlardan himoyalangan xavfsiz ijtimoiy tarmoqlarda ma’lum bir fan bo’yicha ta’limiy guruh tashkil etib, bu yerga fanga doir kerakli adabiyotlarning elektron variantlari, taqdimotlar hamda mavzuga oid qo’shimcha qiziqarli faktlarni joylashtirish orqali nafaqat bilim berish, balki ularni bo’sh vaqtlarini mazmunli tashkil etish imkoniyati ham bor. O’quvchilar bu jarayonda o'qituvchilar bilan o'z g'oyalari va savollarini onlayn ravishda bo'lishish uchun hamkorlik qilishlari mumkin: ular butun dunyo bo'ylab, hattoki ta’til vaqtlarida ham, boshqalar bilan bir zumda muloqot qiladilar, yutuqqa erishishning samarali yo’llari haqidagi fikrlarini tengdoshlari bilan bo’lishadilar, kamchiliklarini tushunadilar va bartaraf etadilar hamda shu asnoda tafakkur va dunyoqarashlarini o’stiradilar. Mazkur yondashuv agar fan o’qituvchisi tomonidan amalda to’g’ri qo’llanilsa ta'lim amaliyoti sifati keskin oshadi.

Ikkinchidan, o’quvchini texnologiyadan unumli foydalanishga yo’naltira olinsa, ularda yoshligidanoq jamiyatni rivojlantirishdagi eng qimmatli omillardan biri-tadqiqot qobiliyatlarini rivojlantirish mumkin. Hech kimga sir emaski, internet tarmog’i bugungi kunda o’zida juda katta hajmdagi ma’lumotlarni qamrab olgan hamda undan istalgan vaqatda va joyda foydalanish mumkin. Shu ma’noda, texnologiya o'quvchilarga sifatli va asoslangan ma'lumotlar bazasiga darhol kirish, keraklisini izlab topish, taalluqli faktlarni o’rganish, tahlil qilish va taqqoslash imkonini beradi. Bu avvalo, fan yoki mutaxassislik bo’yicha darslarda o’rganishni imkoni bo’lmagan ma’lumotlarni izlab topish ko’nikmasini shakllantirishga hamda nisbatan tezroq o'rganishga olib keladi. Ammo, mazkur jarayonni amalga oshirish doimo o’qituvchi yoki ota-onalar nazoratida olib borilishini nazarda tutish lozim. Bu endigina shakllanayotgan dunyoqarash va tafakkurni salbiy tomonga o’gib ketishini oldini olishda muhim hisoblanadi. 

Uchinchidan, sinfda texnologiyadan foydalanish o'qituvchi va o'qituvchilarda raqamli tizimlar borasidagi bilimlarni shakllantirish va rivojlantirish imkoniyatini beradi va natijada o’quvchini kelajakda zamon talabiga mos sifatli kadr bo’lishida ham katta ahamiyat kasb etadi. Fikrimizga misolni Tasviriy san’at va chizmachilik fanini o’qitishdagi innovatsiya orqali ko’rishimiz mumkin. Mazkur fanlarni o’qitish jarayonida Adobe Illustrator, 3D MAX, Adobe Photoshop, Microsoft Paint, Corel Draw singari ilovalardan foydalanilsa o’quvchilar mazkur ilovalarning ishlatish bo’yicha birinchi ma’lumotga ega bo’lib oladilar, Vaholanki, mazkur komp’yuter ilovalari o’rta maktab ta’lim tizimida maxsus o’rgatilmasligi, ammo zamonaviy Grafik va WEB dizayn mutaxassislari tomonidan jahon miqyosida keng qollanilishini inobatga olsak,  maktab davrida olingan bu ilk ma’lumotlar ular uchun naqadar muhimligini tushunamiz.

Yanada yaqqolroq misolni Chizmachilik fanidagi “Kesim” yoki “Qirqim” mavzusini o’qitishda uch o’lchamli tasvirlarda ishlash ilovasi-3D MAXdan foydalanishda keltirib o’tamiz. Kesim va Qirqim mazvularini o’qitishda eng muhim jihatlaridan biri bu - o’quvchida hayoliy tekislikni tasavvur qilishga o’rgatish, kesilayotgan yoki qirqilayotgan buyum haqida to’liqroq ma’lumot olishni ta’minlashdan iborat. Odatda qo’llanilayotgan Microsoft Paint, Adobe Photoshop kabi ikki o’lchamli tasvir ilovalarida, ko’rgazmali rasmlar yoinki doskaning o’zida bunday tasavvurlarni paydo qilish birmuncha qiyinroq kechadi, tushuntirish uchun ko’proq vaqt talab etiladi.Aksincha, 3DsMax ilovasida ish stolining tuzilishi chizmachilikda foydalaniladigan proyeksiyalar tekisligining chizma qog’ozidagi joylashuvi bilan o’xshashligi o’quvchining bu ilovani o’zlashtirishida qiyinchilik tug’dirmaydi. Qolaversa, mazkur ilovada buyumlarning 3 o’lchamli tasvirlarini yaratish, ularni fazoda 360^o da aylantirib ko’rish, kesuvchi hayoliy tekislikning grafik tasvirini ko’rish, buyumni qismlarga ajratib ko’rsatish, ularni fizik hamda astronomik xususyatlarini tahlil qilish imkoniyatlari mavjid. Bu esa shubhasiz o’quvchida mazkur ilovada ishlashga qiziqishni uyg’otishdan tashqari foydalanuvchi tasavvurini kengaytirishi hamda oz vaqt ichida ko’proq ma’lumot olishiga ham yordam beradi. Natijada, bugungi zamonaviy dunyoning sanoatlashib borayotgani, ishlab chiqarishning barcha sohalarida yangi axborot texnologiyalrining keng qo’llanilayotganini hisobga olinsa, maktab davridayoq ilovaning ishlash tizimini o’zlashtirib olgan o’quvchi keyinchalik ish faoliyatida hech qanday qiyinchiliksiz shu yo’nalishdagi har qanday texnologiyalashtirilgan qurilmalarni boshqarishi mumkin bo’ladi.

Darhaqiqat, innovatsiyani ta’limga faol olib kirish juda ham muhim va kechiktirib bo’lmaydigan jarayondir. Bugun kundan-kun rivojlanib, o’zgarib borayotgan zamon bilan hamnafas, intellektual jihatdan yuqori sa’viyadagi xalq bilan birga yashash uchun o’quvchilarni ijodkorlik va yaratuvchanlik ruhida tarbiyalash shu jamiyatning har bir a’zosini burchi hamda vazifasi bo’lmog’i lozim.